Η Γέννηση του Χριστού, 1717, Καθολικό Μονής Καρακάλλου, Αγ. Όρος

Η Γέννηση του Χριστού, εικόνα Κρητικής σχολής, Ελ. Ινστιτούτο Βενετίας, Μουσείο των εικόνων, 15ος αι.

Θεοφάνη, Η Γέννηση του Χριστού, 1545-1546, Ι.Μ.Σταυρονικίτα, Άγ.Όρος

"Η παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει. Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι. Μάγοι δε, μετά αστέρος οδοιπορούσι. Δι ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον, ο προ αιώνων Θεός."

Νικηφόρου Λύτρα, "Τα κάλαντα"

Ποιος ήταν αλήθεια ο Αϊ-Βασίλης;

Θα πρέπει να σταθούμε στον Άγιο Βασίλη που αναφέρεται στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Αυτός είναι ο Μέγας Βασίλειος από την Καισαρεία, ένας από τους Τρεις Ιεράρχες. Είναι ένας από τους προστάτες των γραμμάτων. "Βαστάει εικόνα και χαρτί..... χαρτί και καλαμάρι..." και να μη τον μπερδεύουμε με τον άλλο Αϊ-Βασίλη.

Ο "άλλος" Αϊ-Βασίλης, ο γλυκύτατος αυτός και παχουλός γεράκος κάθε χρόνο τέτοια εποχή ξεκινά από τη μακρινή Λαπωνία (ψηλά στις Σκανδιναβικές χώρες) για να μοιράσει δώρα, αγάπη και ευχές.

Στο μακρινό αυτό ταξίδι τον συνοδεύει και τον βοηθά ο ακούραστος φίλος του, ο τάρανδος. Το όνομά του είναι Rudolf.

Έχει καθιερωθεί με το όνομα Santa Claus. Στα νορβηγικά τον ονομάζουν "Νίλς", δηλαδή "Πνεύμα των Χριστουγέννων", ενώ εδώ στην Ελλάδα τον λέμε "Αϊ-Βασίλη" και έρχεται μερικές ημέρες αργότερα, την Πρωτοχρονιά και μοιράζει τα δώρα, αφήνοντάς τα κρυφά κάτω από το δέντρο ή πετώντας τα ψηλά από την καμινάδα του τζακιού.

Ποιος είναι όμως στα αλήθεια ο Αϊ-Βασίλης;

Όσο και αν ακουστεί περίεργο, o Santa Claus, ο Νίλς, και ο Αϊ-Βασίλης είναι το ίδιο και το αυτό πρόσωπο. Είναι ο Άγιος Νικόλαος.  Ναι καλά διαβάσατε.....Εμείς βέβαια τον γνωρίζουμε σαν Άγιο και προστάτη των ναυτικών.

Γεννήθηκε στη Μύρα της Νοτιοδυτικής Μικράς Ασίας και όταν μεγάλωσε έγινε επίσκοπος Μύρων. Στην πόλη αυτή ζούσε και μια κοπέλα, της οποίας η οικογένεια έχασε όλη της την περιουσία. Έτσι δε μπορούσε να παντρευτεί, γιατί δεν είχε προίκα. Ο επίσκοπος Νικόλαος ήθελε πάρα πολύ να βοηθήσει, όμως η οικογένεια ήταν πάρα πολύ υπερήφανη και δε δεχόταν τη βοήθεια αυτή.

Ένα βράδυ λοιπόν, ο Νικόλαος τρύπωσε κρυφά στο σπίτι της κοπέλας και άφησε κάτω από το μαξιλάρι της ένα πουγκί με χρυσά φλουριά. Έτσι μπόρεσε και βοήθησε την κοπέλα να παντρευτεί.

Όμως δε σταμάτησε εκεί. Συνέχισε να βοηθά στα κρυφά τους ανθρώπους, όποτε έβρισκε την ευκαιρία .Όχι μόνο με δώρα, αλλά και ηθικά. Επίσης είχε γλιτώσει πολλούς ανθρώπους από διάφορους κινδύνους.

Όταν πέθανε, ο κόσμος μιλούσε για αυτόν με αγάπη και μεγάλο σεβασμό. Το όνομά του έγινε θρύλος. Αργότερα έγινε Άγιος και η φήμη του έφθασε στα πέρατα όλου του Κόσμου.

Αυτός είναι λοιπόν ο πρώτος Santa Claus που έδωσε το παράδειγμα και την έμπνευση για να μοιράζουμε δώρα.

Επάνω

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο

Το δέντρο και το κλαδί με τις ιερές ιδιότητες είναι ένα χαρακτηριστικό στα έθιμα διαφόρων λαών, όχι μόνο στην Ελλάδα και την Ευρώπη, αλλά και σε πολιτισμούς άγνωστους και πέρα από τα όρια του Ατλαντικού ωκεανού, όπως στους Ερυθρόδερμους της Αμερικής, όπου έκπληκτοι οι πρώτοι Άγγλοι άποικοι παρατηρούν να στολίζουν στη σκηνή τους δέντρο.

Το δέντρο παγκοσμίως συμβολίζει τη γονιμότητα και τη ζωή, καθαρίζει την ατμόσφαιρα του σπιτιού και προστατεύει από τα κακά πνεύματα. Επίσης συγκεντρώνει γύρω του όλη την οικογένεια και την κρατά ενωμένη.

Τη νεότερη εποχή, στο Πωγώνι της Ηπείρου τα παιδιά στολίζουν ένα κλαδί από πεύκο ή κυπαρίσσι και το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι λέγοντας ευχές για υγεία και ψάλλοντας τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς.

Οπότε καταρρίπτεται ο μύθος ότι το Χριστουγεννιάτικο δέντρο ήλθε σε εμάς για πρώτη φορά την εποχή του Όθωνα, του Βαυαρού δηλ. βασιλιά της Ελλάδας.

Βεβαίως και οι Βαυαροί και οι Γερμανοί και οι Κέλτες (δηλ. οι αρχαίοι Άγγλοι) στόλιζαν δέντρο και μάλιστα υπήρχε στα έθιμά τους η δενδρολατρεία, αλλά όλα αυτά στο παγκόσμιο πλαίσιο θαυμασμού και λατρείας του δέντρου.

Με απλά λόγια, η λατρεία και ο στολισμός του δέντρου δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο κανενός λαού, αλλά καταλαβαίνουμε ότι όλοι  έχουν παρόμοιο έθιμο.

Πάντως αληθεύει ότι ο Όθωνας έφερε  ένα Χριστουγεννιάτικο δέντρο και μάλιστα το στερέωσε μπροστά από το καφενείο "Η ωραία Ελλάς" το 1848.

Αν όμως ανατρέξουμε και στη Βυζαντινή εποχή, θα βρούμε σε χριστιανικά κείμενα να περιγράφουν ναούς στους οποίους βρίσκονταν μεγάλα ορειχάλκινα δέντρα διακοσμημένα με διάφορα χρυσά, ασημένια και χάλκινα στολίδια που απεικόνιζαν ζωάκια, καρπούς, πουλιά, αυγά, κουδουνάκια.

Επίσης κάποιες περιγραφές αναφέρουν ότι το τέμπλο της Αγίας Σοφίας ήταν στολισμένο με διάφορα μεταλλικά κυπαρίσσια που αντί για καρπούς είχαν φωτάκια, φυσικά όχι ηλεκτρικά, αλλά από κεριά ή καντηλάκια.

Τέλος στη μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους θα βρούμε ένα μανουάλι με επτά φώτα-κεριά σε σχήμα λεμονιάς.

Πηγή: Περιοδικό Επτά Ημέρες, Καθημερινή, "Οι 12 μήνες", Αθήνα, 2002